زن در ایران، پیش از این گویی که ایرانی نبود از زنده یاد پروین اعتصامی

زن در ایران، پیش از این گویی که ایرانی نبود پیشه اش جز تیره روزی و پریشانی نبود زندگی و مرگش اندر کنج عزلت می گذشت زن چه بود آن روزها، گر زآنکه زندانی نبود؟! کس چو زن اندر سیاهی قرن ها منزل نکرد کس چو زن در معبد سالوس، قربانی نبود در عدالت خانهٔ انصاف زن شاهد نداشت در دبستان فضیلت، زن دبستانی نبود دادخواهی های زن می ماند عمری بی جواب آشکارا بود این بیداد، پنهانی نبود بس کسان را جامه و چوب شبانی بود، لیک در نهاد جمله گرگی بود، چوپانی نبود ازبرای زن به میدان فراخ زندگی سرنوشت و قسمتی جز تنگ میدانی نبود نور دانش را ز چشم زن نهان می داشتند این ندانستن، ز پستی و گران جانی نبود زن کجا بافنده می شد، بی نخ و دوکِ هنر خرمن و حاصل نبود، آنجا که دهقانی نبود میوه های دکهٔ دانش فراوان بود، لیک بهر زن هرگز نصیبی زین فراوانی نبود در قفس می آرمید و در قفس می داد جان در گلستان نام ازین مرغ گلستانی نبود بهر زن تقلید، تیه فتنه و چاه بلاست زیرک آن زن، کو رهش این راه ظلمانی نبود آب و رنگ از علم می بایست، شرط برتری با زمرد یاره و لعل بدخشانی نبود جلوهٔ صد پرنیان، چون یک قبای ساده نیست عزت از شایستگی بود از هوس رانی نبود ارزش پوشانده، کفش و جامه را ارزنده کرد قدر و پستی، با گرانی و به ارزانی نبود سادگی و پاکی و پرهیز یک یک گوهرند گوهر تابنده تنها گوهر کانی نبود از زر و زیور چه سود آنجا که نادان است زن؟! زیور و زر، پرده پوشِ عیبِ نادانی نبود عیب ها را جامهٔ پرهیز پوشانده ست و بس جامهٔ عُجب و هوی بهتر ز عریانی نبود زن، سبکساری نبیند تا گران سنگ است و بس پاک را آسیبی از آلوده دامانی نبود زن چو گنجور است و عفت گنج و حرص و آز دزد وای اگر آگه ز آیین نگهبانی نبود اهرمن بر سفرهٔ تقوی نمی شد میهمان زآنکه می دانست کآنجا جای مهمانی نبود پا به راه راست باید داشت، کاندر راه کج توشه ای و رهنوردی جز پشیمانی نبود چشم و دل را پرده می بایست اما از عفاف چادر پوسیده، بنیادِ مسلمانی نبود خسروا! دست توانای تو آسان کرد کار ورنه در این کار سخت امید آسانی نبود شه نمی شد گر در این گمگشته کشتی ناخدای ساحلی پیدا از این دریای طوفانی نبود باید این انوار را پروین به چشم عقل دید مِهر رخشان را نشاید گفت نورانی نبود